اسکیس طراحی شهری چیست؟
طراحی شهری یک فرآیند پیچیده است که برای ایجاد و توسعه شهرها و فضاهای شهری به کار میرود. در این فرایند، ابزارها و تکنیکهای مختلفی استفاده میشوند تا به طرحهای بهینه و کارآمدی برای سکونتگاهها، مراکز شهری و فضاهای عمومی دست یابیم. یکی از ابزارهای اساسی در طراحی شهری، اسکیس طراحی است. اسکیس طراحی، به عنوان یک نمونه اولیه و سریع از طرحها و ایدهها، نقش مهمی در فرایند طراحی شهری ایفا میکند.
اسکیس طراحی شهری
اسکیس طراحی شهری به طرحها و ایدههایی اشاره دارد که در آنها تمرکز بر مفهوم و خلاقیت وجود دارد. در هر رشته هنری، مفهوم اسکیس به شکل خاصی تعریف میشود. به عنوان مثال، در طراحی صنعتی، که بر مقیاس کوچکتر و بیشتر در بخش خلاقانه و همچنین عینی و قابل ملاحظه تمرکز دارد.
اسکیس میتواند از طرحهای انتزاعی تا راهکارهای قابل اجرا متنوعی را شامل شود. همچنین، در طراحی مد و لباس نیز از اسکیس استفاده میشود. در این رشته، بسته به ایده و خواسته طراح، اسکیس ممکن است جنبههای هنری و زیباشناختی را در کنار جنبههای عملکردی داشته باشد. اسکیس ممکن است با طرحهای فرمی آغاز شده و با استفاده از رنگ، مواد، عملکرد و سایر عوامل تکمیل گردد. در همه این رشتههای هنری، آشنایی کامل با مولفههای تأثیرگذار در طراحی، مهارت و تجربه در پختگی و بهبود یک اسکیس و طرح خوب امری ضروری است.
در رشته معماری و رشته شهرسازی نیز، اسکیس یک تاریخچه طولانی دارد. طرحهای باقیمانده از معماران بزرگ مانند میکل آنژ نشانگر این موضوع هستند. این طرحها شامل تحلیل مسئله، نبوغ، ایده و در نهایت ضوابط اجرایی میشوند.
در معماری مدرن، اسکیسها با خطوطی که به ظاهر مبهم هستند و ایدههای مبتکرانه را در خود جای دادهاند، شناخته میشوند. اسکیسهای اولیه در طرحهای معروف مانند لوکوربوزیه، رایت، پیانو و راجرز، همگی شامل این خطوط هستند. این خطوط، علی رغم ظاهر نازیبا، ایدههای قوی و زیباییهای ذهنی دارند که برای مدت طولانی باقی میمانند.
عواملی که در ابداع و پرورش ایدههای طراحی تأثیرگذار هستند، را میتوان به صورت زیر دستهبندی کرد:
۱. نبوغ و استعداد
۲. اصول و استانداردها
همچنین، میتوان این عوامل را بر اساس زیباشناختی و عملکرد دستهبندی کرد. عوامل زیباشناختی با نبوغ و عوامل عملکردی با اصول مرتبط هستند. هر دوی این عوامل به شدت به یکدیگر و به دامنه اطلاعات و دیدگاه هنرمند وابسته هستند. هر چه دامنه اطلاعات (آکادمیک/تجربی) گستردهتر باشد، قابلیت الهامبخشی و در نهایت پردازش ایدهها بیشتر است. اما عاملی که در نهایت به تکامل ایدهها کمک میکند، قدرت تحلیل و ترکیب ذهنی است.
برای بیان روشنتر موضوع، دو مثال متفاوت را مورد بررسی قرار میدهیم: موزه و بیمارستان. اگر به شکلگیری ایده در این دو طرح نگاه کنیم، میبینیم که در مورد موزه، نبوغ و استعداد نسبت به اصول و استانداردها تأثیر بیشتری دارند. اما در مورد بیمارستان، اصول و استانداردها نیروی اصلی هستند. نتیجه این دو نیرو باید به صورت ایدههای طراحی بهوجود آید. هر چه قدرت تحلیل و ترکیب ذهنی هنرمند بیشتر باشد، طرح به مراتب بالاتر از لحاظ پختگی خواهد بود.
اسکیس طراحی شهری
در رشته شهرسازی، اسکیسهای طراحی شهری نخستین بار توسط هنرمندان آغاز نشدهاند. در قرن ۱۹ و ۲۰، گسترهای از جامعهشناسان، معماران و مهندسین طرحهای اولیه خود را برای شهرسازی ارائه کردند. در ایران نیز، میتوان به اندیشههای شیخ بهایی برای اصفهان و حتی روش دسترسی به آبیاری توسط امیرکبیر و پس از آن اندیشههای هاوارد و لوکوربوزیه اشاره کرد که همگی نشاندهنده دیدگاه فلسفی آنها درباره شهرسازی بوده است.
رشته طراحی شهری نیز پس از چند دهه در ایران، مسیرهای پرتلاطمی را طی کرده است. در برخی از دانشگاهها، مفهوم طرحها با سیاستها و اهداف طراحی همراه است، در حالی که در برخی دیگر، بیشتر روحیه طراحانه دارند. با این حال، آنچه که از توافق عمومی بیشتر دانشگاهها برداشت میشود، اشتراک طراحی شهری با رشتههای طراحی محیط، طراحی منظر، معماری، برنامهریزی شهری و حتی مهندسی عمران و ترافیک شهری است.
در آزمونهای کارشناسی ارشد و دکتری در ایران، مفهوم اسکیس طراحی شهری و معماری (منظر) شامل فرایندی است که برای بهبود درک موضوع، دو عامل درونی و بیرونی را در تأثیر آن تأکید میشود:
- عوامل درونی: برای درک سؤال و روش حل آن
- عوامل بیرونی: برای رقابت و ارزیابی پروژه
نیروهای درونی
برای تقویت نیروهای درونی ابزار زیر می تواند در اسکیس طراحی شهری و هر نوع اسکیسی و هر مقیاسی پاسخگو باشد:
تصور فضایی و پرسپکتیو
این مفهوم به ما کمک میکند تا فضاهای مختلف را به صورت تصویری در ذهن خود تجسم کنیم و به طراحی و ترکیب فضایی مورد نظر برسیم. با تمرین و تکرار، میتوان بیش از ۱۰۰ الگوی فضایی مختلف را کشف کرد که شامل ترکیبات فضایی متنوعی هستند. در بسیاری از موارد، ایدههای اولیه به ذهن ما میرسد، اما بدون زبان و الگوی فضایی مناسب، نمیتوانیم آن ایده را پرورش داده و به شکل کامل بهبود بخشیم.
قدرت ایده پردازی
این قابلیت در ابتدا به تجربه و دانش هر فرد بستگی دارد. فرایند شکلگیری ایده به صورت جدی، تحت تأثیر خلاقیت، آنالیز و سنتز ذهنی قرار میگیرد. به عبارت دیگر، یک فرد ایدهپرداز باید توانایی تحلیل قوی از وضعیت فعلی را داشته باشد و به درستی آن را تجزیه و تحلیل کند. سپس، بررسی وضعیت باید در نهایت منجر به سنتز ایده یا ایدههای طراحی شود. تمرین، تکرار و مواجهه با ایدههای متنوع و الهامبخش، و همچنین استفاده و ترکیب آنها، به تکامل ایدهها کمک فراوانی میکند.
منابعی برای ایده پردازی
منابعی که میتوانند به عنوان زمینههای ایدهپردازی مورد استفاده قرار بگیرند عبارتند از:
- کتابهای اصلی در زمینه طراحی شهری، معماری و معماری منظر.
- مقالات علمی در حوزه شهرسازی و معماری.
- مطالعه پروژههای موفق در داخل و خارج از کشور در زمینه شهرسازی و معماری.
- بازدید از وبسایتهای مفید در زمینه طراحی شهری، معماری و معماری منظر.
- مطالعه پروژهها و پایاننامههای مشاوران و حتی دانشجویان در حوزه شهرسازی و معماری.
- شرکت در کارگاهها و نمایشگاههای مرتبط با طراحی شهری و معماری.
با بهرهگیری از این منابع و استفاده مؤثر از آنها، میتوانید ایدههای خلاقانه و نوآورانه در زمینه طراحی شهری و معماری به دست آورید.
نیروهای بیرونی
عوامل بیرونی بیشتر به منظور ارائه و رقابت با سایر پروژه های اسکیس در نظر گرفته می شود:
بیان گرافیکی داده های طراحی
روشهای بیان، چیدمان، آرایش و ترکیب، تأثیر قابل توجهی در خوانایی و پذیرش اسکیسها دارند. یک بیان گرافیکی خوب، همواره بهبود بیان ایدههای طراحی کمک میکند. سعی کنید با استفاده از ترازبندی مناسب و غیرمنظم، کیفیت اسکیس را کاهش ندهید.
مدیریت حل مساله و شیت
توجه به مدیریت زمان، نحوه نمایش فرآیند حل مسئله، استفاده از ابزارهای دفاعی برای طرح و توجه به این نکته که معمولاً فقط چهار ساعت برای ارائه یک اسکیس دارید و شیت شما در عرض چند دقیقه بررسی میشود. در این مدت کوتاه، بازخورد از شیت شما چه میزان از جوانب مفید را دریافت میکند.
یک دانشجوی ماهر معمولاً این چهار عامل مؤثر را در تعادل قرار میدهد. بسته به سؤال مطرح شده، ممکن است ایدههای طراحی را به صورت واضح و روشن و قابل فهم نشان دهید و بیشتر تمرکز روی این موضوع قرار دهید. در برخی موارد، حل مسئله ممکن است بسیار ساده و معمولی باشد، اما راه حل دانشجو برای ترکیب و ترازبندی شیت و ارائه اثربخش میتواند تأثیرگذار باشد.
نتیجهگیری و نکات مهم درباره اسکیس
تمایز بین دانشجویان قوی و ضعیف در حل مسئله و کانسپت طراحی قرار میگیرد.
یکی از نکات مهم در کارهای برتر اسکیس، رعایت یک شیوه مشخص و اجتناب از تکراری بودن در سبک و محتوا است.
اعتماد به نفس در اسکیس، از ترکیب چهار عامل قدرت گرافیک، پرسپکتیو، کانسپت و حل مسئله بدست میآید.
قبل از اقدام به اسکیس در هر رشته، لازم است که به سطح آمادگی تخصصی در آن رشته دست یابید و نه فقط به تمرین چند مسئله خاص.
آمادگی ذهنی و روانی قبل از اسکیس، به عنوان راهکاری مفید برای مواجهه با سوالات غیرمعمول و مقابله با پیچیدگی در آزمون اسکیس مطرح است.