معرفی رشته مهندسی راه آهن
مهندسی راه آهن
افراد در رشته ی مهندسی راه آهن (Railway engineering) به طراحی، ساخت و بهره برداری از سامانه های مختلف ریلی مشغول هستند.
این رشته در ارتباط با رشته هایی مثل مهندسی عمران، مهندسی مکانیک، مهندسی صنایع، مهندسی برق، مهندسی مواد و مهندسی کامپیوتر است و در این ارتباط طیف های وسیعی از اطلاعات مربوط به آن رشته ها را شامل می شود.
مهندسان راه آهن چه کسانی هستند و چه کار می کنند؟
امروزه خطوط راه آهن با شکل اصلی خود بسیار متفاوت است. به خصوص در کشورهای پیشرفته صنعت راه آهن و ریلی بسیار پیشرفته است.
مهندس راه آهن کسی است که قطارها و سیستم های راه آهن را طراحی، ساخت، نگهداری و راه اندازی می کند. همچنین نظارت و کنترل شبکه راه آهن از وظایف مهندس راه آهن است.
راه آهن سیستم بسیار پیچیده ای دارد که فقط برای قطارها وجود دارد. قطار برای حمل و نقل مسافر و بار استفاده می شود. پس نباید کوچکترین مشکلی داشته باشند.
مهندسی راه آهن یکی از شاخه های ریاضی و فیزیک است. بنابراین، اگر می خواهید از این رشته عبور کنید، باید پایه محکمی در ریاضیات و فیزیک داشته باشید.
علاقه به کارهای عملیاتی و از همه مهمتر علاقه به قطار و امور مربوط به آن از مهمترین مواردی است که برای پیوستن به این حوزه باید در نظر گرفت. علاوه بر این باید سختی ها و مشکلات این نوع رشته را در نظر بگیرید.
معرفی کامل رشته ی مهندسی راه آهن
رشته مهندسی راه آهن رشته ای پرمشقت است. مشغله های سنگین در کنار شرایط سخت کاری، محیطی سخت و طاقت فرسا برای این رشته و این شغل ایجاد کرده است.
اگر فکر می کنید می خواهید این حرفه را دنبال کنید، باید فردی پرتلاش و سخت کوش باشید. باید توانایی کار در اقلیم های مختلف را بپذیرد.
با آمدن راه آهن و نیاز به بهبود، تعمیر و تغییر، مهندسانی که بتوانند این کار را انجام دهند مورد نیاز است. امروزه راه آهن به یک نیروی بزرگ اقتصادی تبدیل شده است.
روز به روز با افزایش کارکرد قطارها در حمل و نقل کالا و مسافر و پیدایش اشکال جدید حمل و نقل ریلی (مانند: مترو، تراموا، مونوریل، قطار ماگلو و …) به مهندسان بیشتری در این امر نیاز است.
برای اولین بار در سال ۱۳۷۶ مطالعات این رشته در دانشگاه علم و صنعت ایران آغاز شد. در حال حاضر در دانشگاه های دیگر نیز مشغول تدریس این رشته هستند. این رشته یک رشته جدید در ایران است و هنوز جای پیشرفت زیادی دارد.
وظایف یک مهندس راه آهن چیست؟
- از هنگام حرکت قطار تا هنگام ایستادن آن مسئولیت تمام قطار و افراد و بار آن بر عهده ی مهندس قطار است. (هر قطار چندین مهندس دارد.)
- قبل از شروع هر سفر مهندس قطار باید از سالم بودن قطار مطمئن شود. به خصوص از شرایط موتور و لوکومتیر ها باید اطمینان حاصل کند.
- بعد از چک کردن قطار مهندس باید گزارش تحویل بدهد. اگر مشکلی در قطار رویت شود مهندس قطار اجازه حرکت نخواهد داد.
- در هر بررسی مهندس قطار مواردی مثل: شارژ باتری موتور، آمپر و فشار هوا در مخزن و … را باید در نظر بگیرد.
- شناسایی انسداد ها و دادن سیگنال های هشدار دهنده در گذرگاه های مسیر
- نظارت بر کنتر ها و سنجش هایی از جمله فشار هوا و سرعت قطار
- برقراری ارتباط با کنترل ترافیک در مورد توقف، ورود قطارها و تأخیر ها
- عیب یابی شکست های جزئی
- انجام تعمیرات اساسی لوکوموتیو در صورت لزوم
- برقراری ارتباط با مسافران در مورد تاخیر ها و توقف های غیر برنامه ریزی شده
- اطمینان از کتابچه ها و کتابچه های راهنما که به طور صحیح در داخل کابین قرار گذاشته شده باشند.
- گزارش های کامل در مورد تأخیرها و خرابی ها
گرایش های رشته ی مهندسی راه آهن
دروس مشترک بین تمام گرایش های مختلف رشته ی مهندسی راه آهن عبارتند از:
- فیزیک
- معادلات دیفرانسیل
- ریاضی
- شیمی عمومی
- ریاضی مهندسی
- استاتیک
- محاسبات عددی
- برنامه سازی کامپیوتر
دروس اصلی
دروس اصلی و تخصصی رشته ی مهندسی راه آهن عبارت است از:
- مبانی مهندسی برق
- مبانی ارتباطات و علائم الکتریکی
- مبانی زیرسازی و روسازی راه آهن
- اقتصاد عمومی، استاتیک و مقاومت مصالح
- اصول مدیریت و تئوری سازمان، طرح هندسی خط
- اصول حسابداری و هزینه یابی
- تئوری احتمالات و کاربرد آن
- تحلیل سیستم ها، اصول شبیه سازی، آمار مهندسی
- تحقیق در عملیات
- ارزیابی کار و زمان
- مهندسی فاکتورهای انسانی، نقشه کشی صنعتی
- مقررات عمومی حرکت
- طرح سیستم های اطلاعاتی و کنترل مدیریت
- اقتصاد مهندسی، تعرفه و بازرگانی راه آهن
- برنامه ریزی حمل و نقل، تئوری حرکت قطارها
- تئوری رفتاری لکوموتیو و واگن
- سیستم های تخلیه و بارگیری
- طراحی ایستگاه ها و خطوط صنعتی
- روش های برنامه ریزی حرکت قطارها
- بررسی فنی و اقتصادی انتخاب مسیر
گرایش ها
| گرایش های رشته ی مهندسی راه آهن در مقطع دکتری | گرایش های مهندسی راه آهن در مقطع کارشناسی | گرایش های رشته ی مهندسی راه آهن |
| مهندسی خطوط راه آهن | گرایش مهندسی حمل و نقل ریلی | گرایش مهندسی حمل و نقل ریلی |
| مهندسی ماشین های ریلی | گرایش مهندسی خطوط راه آهن | گرایش مهندسی خط و سازه های ریلی |
| مهندسی کنترل و علائم | گرایش مهندسی ماشین های ریلی | گرایش مهندسی ی ماشین های ریلی |
| – | گرایش مهندسی ایمنی در راه آهن | – |
| گرایش مهندسی راه آهن برقی | ||
| گرایش مهندسی کنترل و علائم |
گرایش‌های رشته مهندسی راه آهن برای ادامه تحصیل چه هستند؟
گرایش‌های رشته مهندسی راه آهن در ادامه آورده شده‌اند.
مهندسی خط و سازه های ریلی
گرایش خط و سازه‌های ریلی شباهت زیادی به رشته مهندسی عمران دارد. اما برخی از مباحث مرتبط با راه‌آهن نظیر تونل‌ها، پل‌ها، تاسیسات زیربنایی ریلی و ایستگاه‌های راه‌آهن از جمله موارد مخصوص این رشته در مقایسه با رشته مهندسی عمران است. از فارغ‌التحصیلان این رشته انتظار می‌رود تا در زمینه طراحی، ساخت، اجرا، تعمیرات و نگهداری تاسیسات زیربنایی فعالیت کنند.
مهندسی ماشین های ریلی
دانش مهندسی مکانیک در رشته ماشین‌های ریلی به وضوح به چشم می‌آید. اما برخی از فعالیت‌های مرتبط با ماشین‌آلات ریلی نظیر لکوموتیوها، واگن‌های باربری و مسافری، از جمله موارد مهندسی مکانیک در رشته ماشین‌های ریلی محسوب می‌شوند. طراحی اجزای ریلی، تعمیرات و نگهداری ناوگان ریلی و تولید ماشین‌آلات، نیاز به افراد متخصص و فارغ التحصیل در این رشته را بیش از پیش نمایان می‌کند.
مهندسی حمل و نقل ریلی
رشته مهندسی حمل‌و‌نقل ریلی در مرحله اول به‌دنبال توسعه مدیریت و برنامه‌ریزی در صنایع ریلی مورد توجه است که در گذشته تحت عنوان مهندسی بهره‌برداری راه‌آهن یاد می‌شد. همچنین، این رشته، شباهت زیادی به دروس و فعالیت‌های رشته مهندسی صنایع دارد. از فارغ‌التحصیلان این رشته در مراکز وابسته به شرکت‌های ریلی نظیر رجا و مترو استفاده می‌شود. همچنین فارغ‌التحصیلان کارشناسی در این رشته نیز امکان ادامه تحصیل در رشته های صنایع و MBA را ندارند.
مهندسی راه آهن برقی
رشته راه‌آهن برقی در مقطع کارشناسی ارشد، ترکیبی از دروس نظری و متشکل از پروژه‌های ریلی است. فارغ التحصیلان در این رشته، با برنامه‌ریزی، مدیریت، طراحی و اجرای پروژه‌های الکتریکی در صنعت ریلی، می‌توانند به نحو قابل توجهی، پاسخگوی کمبودها و نیازهای سیستم‌های ریلی باشند. امکان اشتغال در سازمان‌های مرتبط با صنایع ریلی، از دیگر خصوصیات مثبت برای فارغ‌التحصیلان این رشته به شمار می‌آید.
مهندسی خطوط راه‌آهن
رشته مهندسی خطوط راه‌آهن در مقطع کارشناسی ارشد، ادامه دهنده و شکل توسعه‌یافته‌تری از این رشته در مقطع کارشناسی ذکر می‌شود. وجود آزمایشگاه‌های تحقیقاتی جامع و کامل در زمینه مهندسی راه‌آهن به جهت آشنایی عملی دانشجویان این رشته با مسائل واقعی صنعت ریلی است. فارغ التحصیلان این مجموعه زمینه‌های علمی و فنی کافی برای احراز مشاغل زیر را دارند:
- امکان اشتغال در سازمان‌های ساخت و اجرای خطوط ریلی، نگهداری و تعمیرات خطوط، سازمان‌های مدیریت و برنامه‌ریزی و همچنین شرکت‌های ریلی.
- مشارکت در سازمان‌های ریلی با عنوان مهندسین مشاور در جهت اهداف بیان شده در پروژه‌های ریلی.
- امکان تدریس در موسسات آموزشی در دروس مهندسی خطوط راه‌آهن.
مهندسی ماشین های ریلی
این رشته نیز همانند بقیه رشته‌های مهندسی راه‌آهن، به دنبال توسعه و تعمیق مباحث بیان شده در مقطع کارشناسی است. انجام پروژه‌های ریلی در زمینه ماشین‌آلات و وسائط نقلیه ریلی، از جمله راهبردهای دانشجویان این رشته در مقطع کارشناسی ارشد است.
مهندسی حمل و نقل ریلی
این رشته نیز در ادامه رشته کارشناسی است که به طور گسترده‌تر، مطالب مقررات عمومی حرکت، آمار و احتمالات مهندسی، تقاضا در حمل و نقل و اقتصاد حمل و نقل بیان می‌شود.
مهندسی ایمنی در راه آهن
گذراندن دروس نظری و پروژه‌های تحقیقاتی در زمینه ایمنی، ریسک و راهکارهای موجود در این زمینه در سیستم‌های ریلی، از جمله اهداف این رشته محسوب می‌شود. دانشجویان فارغ التحصیل، می‌توانند در زمینه‌هایی همچون مدیریت و نظارت بر سیستم‌های ایمنی فعالیت کنند. مراکز و موسسات آموزشی نیز از جمله موارد اشتغال در این رشته به شمار می‌آید.
مهندسی کنترل و علائم
رشته کنترل و علائم در دو زمینه کنترل سیستم‌های ریلی و همچنین علائم و ارتباطات ریلی بیان شده است. گذراندن برخی از دروس رشته مهندسی برق و همچنین زمینه‌های تخصصی لازم نظیر کنترل ترافیک و مسائل سیگنالینگ در رشته مهندسی راه‌آهن، از جمله ویژگی‌های مرتبط با این رشته است.
مهندسی ماشین‌های ریلی
این رشته در راستای ادامه مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد ارائه شده است که مطالب مرتبط با ماشین‌آلات ریلی به‌طور گسترده‌تر مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرند.
مهندسی خطوط راه‌آهن
این دوره نیز در راستای بررسی مطالب و منابع درسی و پژوهشی در مقطع دکتری لحاظ شده است که فارغ‌التحصیلان مقاطع کارشناسی ارشد می‌توانند در این رشته به ادامه تحصیل بپردازند.
مهندسی کنترل و علائم
این دوره در راستای تعمیق و گسترش رشته مهندسی کنترل و علائم در مقطع کارشناسی ارشد ارائه شده است. تربیت دانشجویان و افراد در جهت پیش‌برد پروژه‌های ریلی در حوزه کنترل سیستم‌های ریلی از جمله اهداف این رشته برای فارغ‌التحصیلان رشته مهندسی راه آهن بیان شده است.
بازار کار آینده ی شغلی رشته ی مهندسی راه آهن
مهندسین قطار باید ساعات طولانی و نامنظم به خصوص در قطارهای باری کار کنند؛ هرچند مهندسان در قطارهای مسافربری ساعت های منظم تری داشته باشند اما باز هم مدت زیادی در قطار هستند.
برخی مهندسان راه آهن هم در شرکت راه آهن مشغول به کار می شوند. موقعیت های شغلی دانشجویان این رشته بعد از فارغ التحصیلی مکان هایی مانند مترو ها، راه آهن های جمهوری اسلامی، بنیاد مستضعفان و جانبازان، شرکت های وابسته به راه آهن، شرکت های مهندسی، مجتمع فولاد مبارکه و ذوب آهن است.
سمت های مختلفی که فارغ التحصیلان بعد از شروع به کار می توانند کسب کنند مانند: پلیس راه آهن و ترانزیت، کارگر نگهداری خطوط راه آهن، مسئول کنترل خطوط و… می باشد که هرکدام از این سمت ها حقوق دریافتی متفاوتی دارند.
سوالات متداول رشته مهندسی راه آهن
✔ کدام دانشگاه ها رشته ی مهندسی راه آهن را ارائه می دهند؟
✔ آیا امکان تحصیل بدون کنکور در رشته ی مهندسی راه آهن می باشد؟
✔ آیا رشته ی مهندسی راه آهن در کشور ما در حال گسترش است؟
✔ امکان ادامه تحصیل در این رشته در خارج از کشور وجود دارد؟
