پوکه صنعتی چیست؟ و چه کاربردهایی دارد؟

در دنیای امروز، صنعت ساختمان به دنبال مصالحی است که نه تنها از نظر فنی کارآمد باشند، بلکه از نظر اقتصادی نیز مقرون به صرفه و سازگار با محیط زیست باشند. پوکه صنعتی، ماده‌ای نوظهور، به عنوان یک جایگزین ایده‌آل برای مصالح سنتی در حال ظهور است. این ماده سبک، عایق حرارت و صدا، مقاوم در برابر آتش و با صرفه اقتصادی است و کاربردهای متعددی در صنعت ساختمان و سایر صنایع دارد.

در این مقاله از پورتال جامع مهندسین ایران، به بررسی پوکه صنعتی، خواص و مزایای آن و همچنین کاربردهای متنوع آن در صنایع مختلف می‌پردازیم.

پوکه صنعتی چیست؟

پوکه صنعتی، نوعی ماده سبک و متخلخل است که از خاک رس در کوره‌های گردان با دمای بالای ۱۲۰۰ درجه سانتیگراد تولید می‌شود. این ماده در اثر حرارت بالا، منبسط شده و ساختار سلولی و حفره‌دار پیدا می‌کند. پوکه صنعتی به دلیل داشتن این ساختار، عایق حرارت و صدا، سبک و مقاوم در برابر آتش و همچنین با صرفه اقتصادی است.

انواع پوکه صنعتی

پوکه صنعتی بر اساس معیارهای مختلفی مانند اندازه دانه، وزن مخصوص و کاربرد، به انواع مختلفی طبقه‌بندی می‌شود.

طبقه‌بندی پوکه بر اساس اندازه دانه:

پوکه شکسته:
این نوع پوکه از خرد کردن پوکه‌های بزرگ‌تر به دست می‌آید و دارای اندازه‌ای بین ۵ تا ۲۵ میلی‌متر است. از پوکه شکسته به طور معمول در تولید بلوک‌های سبک و بتن سبک استفاده می‌شود.

پوکه ماسه‌ای:
پوکه ماسه‌ای از دانه‌های ریز پوکه صنعتی با اندازه‌ای بین ۰.۱۵ تا ۵ میلی‌متر تشکیل شده است. این نوع پوکه به دلیل وزن کم و چگالی بالا، عایق حرارت و صدای بسیار خوبی است و از آن می‌توان در تولید بلوک‌های سبک، بتن سبک و همچنین به عنوان فیلتر در تصفیه آب و فاضلاب استفاده کرد.

پوکه نخودی:
پوکه نخودی دارای اندازه‌ای بین ۵ تا ۱۰ میلی‌متر است و به دلیل شکل گرد و صاف، کاربردهای فراوانی در صنعت ساختمان دارد. از این نوع پوکه می‌توان در تولید بلوک‌های سبک، بتن سبک، ملات سبک و همچنین برای عایق‌کاری دیوارها و سقف‌ها استفاده کرد.

پوکه عدسی:
پوکه عدسی به دلیل شکل عدسی مانند و وزن کم، عایق حرارت و صدای بسیار خوبی است. این نوع پوکه دارای اندازه‌ای بین ۱۰ تا ۲۰ میلی‌متر است و از آن می‌توان در تولید بلوک‌های سبک، بتن سبک، عایق‌کاری دیوارها و سقف‌ها و همچنین در زهکشی خاک استفاده کرد.

پوکه بادامی:
پوکه بادامی به دلیل شکل بادامی مانند و استحکام بالا، کاربردهای خاصی در صنعت ساختمان دارد. این نوع پوکه دارای اندازه‌ای بین ۲۰ تا ۳۰ میلی‌متر است و از آن می‌توان در تولید بلوک‌های سبک، بتن سبک، ساخت دیوارهای حمال و همچنین برای عایق‌کاری صوتی استفاده کرد.

طبقه‌بندی پوکه بر اساس وزن مخصوص:

پوکه سبک:
پوکه‌های با وزن مخصوص کمتر از ۶۰۰ کیلوگرم بر متر مکعب را پوکه سبک می‌نامند. این نوع پوکه به دلیل وزن بسیار کم، عایق حرارت و صدای بسیار خوبی است و از آن در تولید بلوک‌های سبک، بتن سبک و همچنین در زهکشی خاک استفاده می‌شود.

پوکه نیمه سنگین:
پوکه‌های با وزن مخصوص بین ۶۰۰ تا ۱۲۰۰ کیلوگرم بر متر مکعب را پوکه نیمه سنگین می‌نامند. این نوع پوکه کاربردهای متنوعی در صنعت ساختمان دارد و از آن می‌توان در تولید بلوک‌های سبک، بتن سبک، ملات سبک، عایق‌کاری دیوارها و سقف‌ها و همچنین در زهکشی خاک استفاده کرد.

پوکه سنگین:
پوکه‌های با وزن مخصوص بیشتر از ۱۲۰۰ کیلوگرم بر متر مکعب را پوکه سنگین می‌نامند. این نوع پوکه به دلیل استحکام بالا، در ساخت دیوارهای حمال، بتن سنگین و همچنین در راه‌سازی استفاده می‌شود.

طبقه‌بندی پوکه بر اساس کاربرد:

پوکه ساختمانی:
این نوع پوکه به طور خاص برای استفاده در صنعت ساختمان تولید می‌شود و دارای ویژگی‌هایی مانند وزن کم، عایق حرارت و صدا بودن، مقاومت در برابر آتش و صرفه اقتصادی است. از پوکه ساختمانی می‌توان در تولید بلوک‌های سبک، بتن سبک، ملات سبک، عایق‌کاری دیوارها و سقف‌ها و همچنین در زهکشی خاک استفاده کرد.

پوکه کشاورزی:
پوکه کشاورزی به دلیل داشتن حفره‌های زیاد و وزن کم، زهکشی خاک را به طور قابل توجهی بهبود می‌بخشد و به تهویه و هوادهی ریشه گیاهان کمک می‌کند. از این نوع پوکه می‌توان در باغبانی، گلخانه‌ها و زمین‌های کشاورزی استفاده کرد.

پوکه فیلتراسیون:
پوکه فیلتراسیون به دلیل سطح متخلخل و ظرفیت جذب بالا، می‌تواند به عنوان فیلتر در تصفیه آب و فاضلاب مورد استفاده قرار گیرد. این نوع پوکه آلاینده‌های موجود در آب مانند ذرات معلق، مواد آلی و میکروارگانیسم‌ها را به طور موثر جذب و حذف می‌کند.

کاربردهای پوکه صنعتی

پوکه صنعتی به دلیل خواص منحصر به فرد خود، کاربردهای متنوعی در صنایع مختلف دارد، از جمله:

– صنعت ساختمان: پوکه صنعتی به عنوان ماده اصلی در تولید بلوک‌های سبک، بتن سبک، ملات سبک و عایق‌های حرارتی و صوتی ساختمان استفاده می‌شود. استفاده از پوکه در ساختمان‌سازی باعث کاهش وزن سازه، افزایش مقاومت در برابر زلزله و عایق شدن حرارتی و صوتی ساختمان می‌شود.

– صنعت کشاورزی: پوکه صنعتی به عنوان بستر کشت در گلخانه‌ها و باغ‌های هیدروپونیک استفاده می‌شود. حفره‌های موجود در پوکه باعث زهکشی مناسب آب و تهویه ریشه گیاهان می‌شود. همچنین پوکه صنعتی می‌تواند رطوبت را در خود ذخیره کند و به تدریج در اختیار گیاه قرار دهد.

– صنعت تصفیه آب: پوکه صنعتی به عنوان فیلتر در تصفیه آب و فاضلاب استفاده می‌شود. حفره‌های ریز پوکه قادرند ذرات معلق و آلاینده‌های موجود در آب را به دام بیندازند.

– صنعت ریخته‌گری: پوکه صنعتی به عنوان ماده قالب‌گیری در ریخته‌گری فلزات استفاده می‌شود. پوکه صنعتی به دلیل مقاومت حرارتی بالا و وزن کم، برای قالب‌گیری قطعات ظریف و پیچیده مناسب است.

مزایای استفاده از پوکه صنعتی

• وزن کم: پوکه صنعتی یکی از سبک‌ترین مصالح ساختمانی است که باعث کاهش وزن کلی ساختمان و در نتیجه کاهش بار وارده بر فونداسیون و اسکلت می‌شود.
• عایق حرارت و صدا: پوکه صنعتی عایق حرارت و صدای بسیار خوبی است و به همین دلیل می‌تواند به کاهش مصرف انرژی در ساختمان‌ها کمک کند.
• مقاومت در برابر آتش: پوکه صنعتی در برابر آتش مقاوم است و می‌تواند از گسترش حریق در ساختمان جلوگیری کند.
• صرفه اقتصادی: پوکه صنعتی به دلیل فراوانی مواد اولیه و سهولت تولید، از نظر اقتصادی مقرون به صرفه است.
• قابلیت بازیافت: پوکه صنعتی قابل بازیافت است و می‌توان از آن مجدداً در تولید بتن سبک و سایر مصالح ساختمانی استفاده کرد.

معایب استفاده از پوکه صنعتی

• قیمت بالا: پوکه صنعتی در مقایسه با برخی از مصالح ساختمانی دیگر مانند ماسه و سیمان، قیمت بالاتری دارد.
• محدودیت در کاربرد: پوکه صنعتی برای تمام کاربردهای ساختمانی مناسب نیست. به عنوان مثال، برای ساخت اسکلت ساختمان نمی‌توان از پوکه استفاده کرد.

تولید پوکه صنعتی

پوکه صنعتی با استفاده از روش‌های مختلفی از جمله:

تولید پوکه صنعتی به روش دوار:

1. خاک رس به همراه آب و مواد افزودنی دیگر مانند آهک، سیمان و خاکستر بادی به داخل کوره دوار منتقل می‌شود.
2. کوره دوار با سرعت مشخصی می‌چرخد و مواد داخل آن به طور یکنواخت مخلوط می‌شوند.
3. حرارت داخل کوره به تدریج تا حدود ۱۲۰۰ درجه سانتیگراد افزایش می‌یابد.
4. در اثر حرارت بالا، آب موجود در مخلوط تبخیر شده و بخار آب باعث ایجاد حفره‌هایی در ذرات خاک رس می‌شود.
5. ذرات پخته شده پوکه صنعتی را تشکیل می‌دهند و از کوره خارج می‌شوند.

تولید پوکه صنعتی به روش سریع:

1. خاک رس به صورت پودر شده و با آب مخلوط می‌شود تا خمیری به دست آید.
2. خمیر به داخل قالبی ریخته شده و در کوره قرار می‌گیرد.
3. حرارت داخل کوره به سرعت به حدود ۸۰۰ درجه سانتیگراد افزایش می‌یابد.
4. در اثر حرارت بالا، آب موجود در خمیر تبخیر شده و بخار آب باعث ایجاد حفره‌هایی در خمیر می‌شود.
5. خمیر پخته شده پوکه صنعتی را تشکیل می‌دهد و از قالب خارج می‌شود.

تولید پوکه صنعتی به روش کوره تونلی:

1. خاک رس به صورت آجر یا بلوک درآمده و خشک می‌شود.
2. آجر یا بلوک‌های سفالی در داخل کوره تونلی قرار می‌گیرند.
3. حرارت داخل کوره به تدریج از حدود ۵۰۰ درجه سانتیگراد تا ۱۲۰۰ درجه سانتیگراد افزایش می‌یابد.
4. در اثر حرارت بالا، ذرات خاک رس پخته شده و پوکه صنعتی را تشکیل می‌دهند.
5. پوکه صنعتی از کوره خارج می‌شود و پس از سرد شدن بسته‌بندی و به بازار عرضه می‌شود.

تفاوت پوکه صنعتی با پوکه معدنی

قیمت پوکه صنعتی

قیمت پوکه صنعتی به عوامل مختلفی مانند نوع پوکه، اندازه دانه، وزن مخصوص، منطقه جغرافیایی و برند تولید کننده بستگی دارد. و به طور کلی، قیمت پوکه صنعتی در متر مکعب محاسبه می‌شود.

در اردیبهشت ۱۴۰۳ (آوریل ۲۰۲۴)، قیمت تقریبی انواع مختلف پوکه صنعتی در ایران به شرح زیر است:

• پوکه ماسه‌ای: ۱۵۰,۰۰۰ تومان تا ۲۰۰,۰۰۰ تومان در هر متر مکعب
• پوکه نخودی: ۱۸۰,۰۰۰ تومان تا ۲۳۰,۰۰۰ تومان در هر متر مکعب
• پوکه بادامی: ۱۳۰,۰۰۰ تومان تا ۱۸۰,۰۰۰ تومان در هر متر مکعب
• پوکه فندقی: ۱۴۰,۰۰۰ تومان تا ۱۹۰,۰۰۰ تومان در هر متر مکعب

علاوه بر قیمت هر متر مکعب، پوکه صنعتی به صورت کیلویی نیز به فروش می‌رسد.

• قیمت هر کیلوگرم پوکه صنعتی در اردیبهشت ۱۴۰۳ (آوریل ۲۰۲۴) بین ۲,۰۰۰ تومان تا ۳,۰۰۰ تومان است.

خرید پوکه صنعتی

پوکه صنعتی را می توان از طریق روش های مختلفی از جمله:

• فروشگاه های مصالح ساختمانی: بسیاری از فروشگاه های مصالح ساختمانی پوکه صنعتی را به صورت فله یا بسته بندی شده به فروش می رسانند.
• نمایندگی های فروش: برخی از شرکت های تولید کننده پوکه صنعتی، نمایندگی های فروش در سراسر کشور دارند که پوکه را به صورت مستقیم به مشتریان عرضه می کنند.
• فروشگاه های آنلاین: می توان پوکه صنعتی را از طریق فروشگاه های آنلاین نیز خریداری کرد.

نکاتی در هنگام خرید پوکه صنعتی

– کیفیت پوکه: قبل از خرید پوکه، کیفیت آن را بررسی کنید. پوکه با کیفیت باید عاری از ناخالصی و ذرات ریز باشد.
– قیمت پوکه: قیمت پوکه صنعتی به عوامل مختلفی مانند کیفیت، نوع، برند و محل خرید بستگی دارد. قبل از خرید، قیمت پوکه را از چندین فروشنده استعلام کنید.
– حمل و نقل پوکه: اگر پوکه را به صورت فله خریداری می کنید، باید از قبل برای حمل و نقل آن برنامه ریزی کنید.

تولید کنندگان پوکه صنعتی در ایران

برخی از شرکت های معتبر تولید کننده پوکه صنعتی در ایران عبارتند از:

• شرکت پوکه لیکا ایران
• شرکت پوکه تبریز
• شرکت پوکه سمنان
• شرکت پوکه قروه
• شرکت پوکه یزد